Мултиплекс склероза (МС) е автоимуна болест во која имунолошкиот систем ги напаѓа сопствените здрави клетки кои се дел од невролошкиот систем . Кај луѓето со МС, имунолошкиот систем ги напаѓа миелинските клетки, заштитната обвивка што ги опкружува нервите во мозокот и ‘рбетниот мозок. Оштетувањето на миелинската обвивка го попречува испраќањето на нервните сигнали од мозокот до другите делови од телото . Оштетувањето може да доведе до симптоми кои влијаат на мозокот, ‘рбетниот мозок и очите.
Експертите сè уште не знаат со сигурност што предизвикува мултиплекс склероза. Во тек е истражување за да се утврди што ја предизвикува болеста . Фактори на ризик за болеста се сметаат за:
- изложеност на одредени вируси или бактерии – како што е вирусот Епштајн-Бар
- место на живеење – областите подалеку од екваторот имаат повисоки стапки на МС; ова може да биде затоа што овие региони добиваат помалку сончеви денови, што може да биде поврзано со пониски нивоа на витамин Д , фактор на ризик за развој на МС
- функционирањето на имунолошкиот систем – мултиплекс склерозата е автоимуна болест и сè уште не е познато што предизвикува имунолошките клетки на некои луѓе погрешно ги напаѓаат здравите клетки
- генски мутации – имањето член на семејството со МС го зголемува ризикот од болеста, но сè уште не е јасно како и кои гени играат улога во активирањето на мултиплекс склероза.
Мултиплекс склероза почесто ги погодува жените отколку мажите.
Повеќето луѓе со МС се дијагностицираат на возраст од 20 до 40 години, но постои форма на болеста кај децата и луѓето над 50 години.
МС е најчестото автоимуно нарушување на централниот нервен систем . Најновата проценка за вкупниот број на луѓе со мултиплекс склероза беше 2,8 милиони на глобално ниво, со инциденца од 36 на 100.000 луѓе. Инциденцата на болеста варира многу во различни региони низ светот. Во Африка, мултиплекс склероза се јавува кај пет луѓе на 100.000, во споредба со девет на 100.000 во Југоисточна Азија, 112 на 100.000 во Северна Америка и 133 на 100.000 во Европа.
Светскиот ден на мултиплекс склероза официјално се одбележува на 30 мај. Таа обединува глобална заедница на организации за подигање на свеста за болеста и кампања со сите погодени од мултиплекс склероза (МС).
Симптоми на мултиплекс склероза – како да препознаете мултиплекс склероза?
Симптомите на мултиплекс склероза се променливи и непредвидливи. Нема двајца луѓе кои имаат сосема исти симптоми, а симптомите на секоја личност може да се променат со текот на времето. Едно лице може да доживее само еден или два можни симптоми, додека друго лице доживее многу повеќе. Вообичаени симптоми на мултиплекс склероза вклучуваат:
- замор – се јавува кај околу 80% од луѓето, може значително да ја попречи способноста за функционирање дома и на работа и може да биде најистакнат симптом кај луѓе кои инаку немаат ограничувања во активноста
- „ Прегратка со МС“ – често е првиот симптом на МС или релапс, прегратката со МС е чувство на затегнување околу торзото кое се чувствува како манжетна за крвен притисок кога се стега.
- тешкотии при одење – поврзани со неколку фактори, вклучувајќи слабост, спастичност, губење на рамнотежа, сензорни дефицити и замор
- вкочанетост или пецкање – вкочанетоста на лицето, телото или екстремитетите (рацете и нозете) често е првиот симптом на оние на кои на крајот им била дијагностицирана мултиплекс склероза
- спастицитет – се однесува на чувство на вкочанетост и широк опсег на неволни мускулни грчеви, најчесто во нозете
- слабост – резултат на неискористени мускули или оштетување на нервите кои ги стимулираат мускулите
- проблеми со видот – првиот симптом на МС за многу луѓе; оптички невритис , заматен вид, слаб контраст на боите и болка при движење на очите
- вртоглавица – луѓето со МС може да се чувствуваат нерамнотежа или вртоглавица или да се чувствуваат како тие или нивната околина да се вртат
- болка и чешање – синдромите на болка се чести кај МС; Според истражувањата, речиси 55% од луѓето со МС имале „значителна болка“ во одреден момент, а речиси половина имаат хронична (долготрајна) болка.
- емоционални промени – може да биде реакција на стресот од животот со МС, како и резултат на невролошки и имунолошки промени; анксиозност , промени во расположението , раздразливост и епизоди на неконтролирано смеење и плачење претставуваат значителни предизвици за луѓето со МС и нивните семејства.
Поретки знаци на мултиплекс склероза кои се јавуваат кај поединци се :
- проблеми со говорот – вклучувајќи нејасен говор ( дизартрија ) и нарушување на вокализацијата (дисфонија) се јавуваат кај приближно 25-40% од луѓето со МС, особено подоцна во текот на болеста и за време на периоди на екстремен замор; повремено се појавува и пелтечење
- губење на вкусот – четвртина од луѓето на кои им е дијагностицирана МС имаат намалено чувство за вкус
- проблеми со голтањето – тие се нарекуваат дисфагија и се резултат на оштетување на нервите кои ги контролираат малите мускули во устата и грлото
- тремор – тремор или неконтролирано тресење може да се појават во различни делови од телото поради оштетените области долж сложените нервни патишта одговорни за координирање на движењата
- напади – се проценува дека нападите се јавуваат кај 2-5% од луѓето со МС поради оштетување на ткивото
- проблеми со дишењето – се јавуваат кај луѓе чии мускули на градниот кош се сериозно ослабени поради оштетување на нервите кои ги контролираат овие мускули
- губење на слухот – околу 6% од луѓето со МС се жалат на оштетен слух; во многу ретки случаи, губењето на слухот се евидентира како прв симптом на болеста.
Ако болеста напредува, симптомите на мултиплекс склероза може да се влошат и да доведат до компликации како што се:
- потешкотии при одење што може да резултира со користење на бастун, шетач или инвалидска количка
- губење на контролата на дебелото црево или мочниот меур
- проблеми со меморијата
- сексуални тешкотии .
